Slovakya (Bratislava) izlenimlerim

Bratislava – Obchodna Caddesi

Next In Line adlı bir gazetecilik projesi kapsamında, Slovakya’nın başkenti Bratislava ve Macaristan’ın başkenti Budapeşte’yi ziyaret edeceğim. Bu projenin temel amacı AB üyeleri ve aday ülkeleri arasındaki ilişkileri geliştirmek.

Medya Derneği Genel Sekreteri olarak davet edildiğim bu gezide çeşitli medya kuruluşları, gazeteciler, think-tank organizasyonları ve politikacılarla tanışma imkanım olacak. Ayrıca hem Bratislava hem de Budapeşte’de AB üyeleri ve adaylarının ilişkilerinin tartışılacağı iki ayrı panele konuk olacağım.

Okumakta olduğunuz yazımın konusu Slovakya (Bratislava) hakkındaki izlenimlerim.

Macaristan (Budapeşte) hakkındaki izlenimlerimi ise ayrı bir başlıkta toplayacağım. Yazımın en alt tarafında ise seyahatim boyunca güncelleyeceğim bir foto galerisi olacak. Umarım bu ilginç Orta Avrupa ülkesini merak edenler için faydalı bir kaynak olur.

SLOVAKYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Kaynak: Google Maps

– Slovakya bir Orta Avrupa ülkesi. Ülkenin yüz ölçümü yaklaşık 49 bin km2. Denize kıyısı olmayan ülkenin komşuları: Çek Cumhuriyeti, Avusturya, Macaristan, Polonya ve Ukrayna. Bir Avrupa Birliği ülkesi olan Slovakya aynı zamanda NATO, Birleşmiş Milletler, OECD ve WTO gibi uluslararası kuruluşların da üyesi.

– Ülkenin tarihi 5. ve 6. yüzyılda bölgeye göç eden Slav ırkına dayanıyor. 10. ve 20. yüzyıllar arasında Avusturya – Macaristan imparatorluğunun bir parçası olan Slovakya toprakları 1918 yılında Çekoslavakya’ya katılmış. 1 Ocak 1993 tarihinde ise ülke Çekoslavakya’dan bağımsızlığını (savaşmadan) kazanmış.

– Yaklaşık 5.5 milyon nüfuslu ülkenin resmi dili Slovakça. Internet uzantısı .SK

– Slovakya’da Avrupa standardında elektrik prizi kullanılıyor. Elektrik voltajı 220 – 240 Volt. Türkiye’den getirdiğiniz elektronik cihazları sorunsuz kullanabilirsiniz

– Ülkenin en popüler sporu ise bir çok ülkeden farklı olarak buz hokeyiymiş. Sanırım bu biraz da ülkenin soğuk ikliminden kaynaklanıyor.

– Slovakya nüfusunun yüzde yirmisi azınlıklardan oluşuyor. Ülkede yaklaşık yarım milyon Macar azınlık nüfus var. Ayrıca 350 bin civarında Romanın ülkede yaşadığı tahmin ediliyor. (Tahmin ediliyor çünkü Romanlar sisteme tamamen entegre olmayan bir topluluk)

EKONOMİ

– Ülkenin başlıca geçim kaynağı tarım ve endüstri. Özellikle otomobil imalatında önemli bir ülke. Peugeot, Skoda, Volkswagen gibi otomobil markalarının ülkede fabrikaları var. Büyük markaların burayı tercih etmesinin iki önemli sebebi var:

1. Avrupa’nın merkezinde olması 2. Slovakya’nın AB ülkeleri arasındaki en düşük asgari ücrete sahip olması (Yaklaşık 500 Euro)

– IMF verilerine göre 2011 yılında kişi başına düşen gelir 23,304 dolar (dipnot: Türkiye’nin kişi başına düşen geliri 14,393 dolar) Aynı verilere göre Slovakya, Eurozone ülkeleri arasında Estonya’dan sonra en hızlı büyüyen ülke. Ülke ekonomisi 2011 yılında %3.3 büyümüş, 2012 büyüme beklentisi ise %1.8

– 2004 yılında AB’ye üye olan Slovakya, 2009 yılından bu yana Eurozone üyesi, yani ülkede para birimi olarak Euro geçerli ve diğer AB ülkeleriyle arasında sınır yok.

SİYASİ HAYAT

– Demokratik parlamanter sistemle yönetilen ülkenin cumhurbaşkanı ve başbakanı iki ayrı seçimle belirleniyor. Ülkenin cumhurbaşkanı 2004 yılından bu yana ikinci kez seçilen Ivan Gasparoviç, ülkenin başbakanı ise 10 Mart 2012 tarihinde yapılan seçimlerde en çok oyu alan sosyal demokrat Direction – Social Democracy partisinin başkanı Robert Fico.

– 1 Ocak 1993 tarihine kadar Çekoslavakya olarak bilinen ülke ikiye ayrılarak Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak ayrılmış. İşin ilginç tarafı bu ayrılık ‘kansız’ yapılmış. O güne kadar ülkenin bir tarafında Çekler bir diğer tarafında Slovaklar daha etkin olduğundan sonunda bu kararı almışlar.

– Ayrılma referandumla verilmemiş. Ülkenin yüzde onu ayrılmaya karşıyken, bir diğer yüzde onu ise ayrılma taraftarıymış, arada kalan yüzde seksen ise kararsız. Nihai kararı dönemin politik elitleri vermiş ve iki ülke ayrılmış. Bu karar bana biraz ‘küçük olsun ama benim olsun anlayışının sonucu’ gibi geldi.

– Ülkenin siyasi tarihinde 1998 yılının büyük önemi var. O yıl yapılan seçimlerde ülkenin kurucu başkanı Meciar, Slovak Demokratik Koalisyon adı verilen yeni bir oluşuma karşı yenilmiş. Bu hükümet Meciar’ın aksine olarak NATO ve AB yanlısıymış.

– Ülkede Macar ve Roman azınlığın yaşadığı bazı sorunlar mevcut.

TÜRKİYE’DEN SLOVAKYA’YA ULAŞIM

– Slovakya bir AB ülkesi olduğu için Türk vatandaşlarının ülkeye giriş yapması için Şengen vizesine sahip olması gerekiyor.

– Slovakya’ya Avusturya (Viyana) üzerinden gitmek mümkün. THY’nin İstanbul – Viyana uçuşu yaklaşık iki saat sürüyor. Viyana’dan da Bratislava’ya otobüsle geçebiliyorsunuz. Bratislava otobüsleri Viyana havaalanının hemn dışındaki 4 numaralı duraktan kalkıyor. Gün boyu 45-60 dakika arayla otobüs bulmak mümkün

– Viyana – Bratislava otobüs yolculuğu yaklaşık bir saat sürüyor. Her iki ülke arasında gümrük / pasaport kontrolü olmadığından sanki aynı ülke içinde bir şehirden bir başka şehre gidermiş gibi yolculuk yapıyorsunuz. Otobüs bilet fiyatı 7.70 euro, eğer bavulunuz varsa ayrıca 1 euro ekstra alınıyor.

– Postbus sayfasından daha detaylı bilgiye erişebilirsiniz.

– Bir saatlik yolculuk sonunda Bratislava otobüs terminaline varıyorsunuz. Burada inip şehir içinde gideceğiniz adrese ulaşmak için taksiyle devam edebilirsiniz. Şehir küçük olduğu için en uzun gideceğiniz mesafenin 10 Euro’yu geçeceğini sanmıyorum.

SLOVAKYA ve TÜRKİYE İLİŞKİLERİ

– Türkiye son yıllarda Slovakların turizm için en çok tercih ettikleri ikinci ülke olmuş. Muhteşem Yüzyıl dizisi ise burada Sultan adıyla yayınlanıyor ve oldukça popüler.

– Slovakya ve Türkiye arasındaki ilişkiler genel olarak olumlu. 2009 yılında karşılıklı olarak her iki ülke başkanları arasında gerçekleştirilen ziyaretler sonucunda bir ticaret anlaşması imzalandı.

– Slovakya Türkiye’nin AB üyeliğine onay veren ülkelerden birisi ama her ili ülke halkı birbirini yeterince iyi tanımıyor diyebilirim.

– Türkiye Slovakya’yı ilk tanıyan ülkelerden, Bratislava şehrinde bir büyükelçiliğimiz de var.

SLOVAK MEDYASI

Slovakya ziyaretimde ülkenin yazılı medyasını ziyaret etme imkanım oldu. Ülkedeki önemli olan medya grupları şunlar:

1. Ringier – Axel Springer Slovakia

2. Spoločnosť 7 Plus

3. Petit Press

Slovakya’da Petit Press’e ait SME adlı günlük gazeteyi, Tyzden adlı haftalık dergiyi ve yeni bir dijital yayıncılık girişimi olan Piano Media adlı kuruluşu ziyaret ettim. Bu arada gezi planımda yoktu ama tesadüfen ilginç bir gazeteci ile tanıştım.

Bu gazetecinin adı Tom Nicholson. Tom 1992 yılından beri Slovakya’da yaşayan bir Kanadalı. Araştırmacı gazetecilik yapan Tom, bundan bir kaç yıl önce yaptığı bir haber dosyası ile deyim yerindeyse Slovak politikasını yerinden sallamış.

Detaylar aşağıda…

Slovakya’da Yazılı Medya

SME

SME Genel Yayın Yönetmeni Matúš Kostolný

– SME liberal bir siyasi gazete

– Günlük tirajı 60 bin civarında (Slovakya’daki gazetelerin toplam tirajı: 250 bin) Web sitesinin aylık tekil ziyaretçi sayısı ise ortalama 2 milyon

– Ülkede internet yayıncılığının etkisi giderek artıyor. Gazetenin gelirleri 2 yıl önce %80 kağıt %20 dijitalden gelirken şimdi %60 kağıt %40 dijitalden geliyor.

– Gazete içeriklerinin hemen hemen tümü internetten paylaşılıyor. Ama bazı özel içerikler Piano Media adlı bir online servis için ayrılıyor.

– SME akşam 8’de gazetenin PDF versiyonunu Piano Media abonelerine ulaştırıyor.

TYZDEN

Tyzden Genel Yayın Yönetmeni Stefan Hrib

– Tyzden haftalık yayınlanan bir politik dergi. Tirajı 20 bin. Türkiye ile karşılaştırınca bu rakam hiç de fena değil. Derginin tasarımı Newsweek’i andırıyor.

– Bağımsız yayıncılık yapmaya çalışan Tyzden sadece 15 kişilik oldukça ufak bir yayın ekibiyle çıkartılıyor. Derginin merkezi de oldukça mütevazi iki katlı bir ofis.

– Derginin genel yayın yönetmeni Stefan Hrib, yaptıkları bağımsız yayıncılığın Slovak demokrasisi adına çok önemli olduğunu ifade ediyor.

PIANO MEDIA

Piano’nun kurucusu Tomas Bella

– Piano Media bir dijital gazete aboneliği platformu. Mantık olarak kablo televizyon üyeliğine benziyor. Kullanıcılar ufak bir ücret ödeyerek sisteme dahil olan Slovak gazetelerin tüm içeriğine ulaşabiliyor. Sisteme abone olmanın maliyeti ise aylık 2.90 euro veya yıllık 29 euro.

– Sistemin çalışma mantığı ise en basit anlatımıyla kablo televizyon aboneliğine benziyor.

– Piano sisteminin içindeki gazeteler içeriklerinin küçük bir kısmını (örneğin çok özel haberler veya köşe yazılarını) Piano’ya abone olanlar için özel erişime açıyorlar. Okuyucular da cüzi bir ücret ödeyerek Piano Media’nın sistemine dahil olan tüm gazetelerin içeriğine serbestçe ulaşabiliyor. Sisteme abone olmanın bedeli aylık 2.90 Euro. Elde edilen gelirin yüzde otuzu Piano’ya gidiyor. Kalanı yayıncılar arasında paylaşılıyor.

– Piano Media 2011 yılında Tomas Bella tarafından kurulmuş. Tomas SME’de uzun yıllar görev yapmış bir gazeteciymiş.

– Piano Media önce Slovakya, daha sonra Slovenya ve Polonya’da servis vermeye başlamış. Slovakya’da onbir, Slovenya ve Polonya’da ise yedişer yayın grubu sisteme üye olmuş. Elde edilen gelir henüz gazetelerin kağıttan vazgeçmelerini sağlayacak kadar büyük değil ama okuyucularda bir alışkanlık oluşturmak adına önemli.

TOM NICHOLSON

Tom Nicholson

– Tom Nicholson 1992 yılından bu yana Slovakya’da yaşayan bir Kanadalı. Yirmili yaşlarında bu ülkeye gelen Nicholson bir daha ayrılmamış. Uzun yıllardan bu yana araştırmacı gazetecilik yapıyor.

– Tom Nicholson’a 2009 yılında çok önemli bir haber dosyası ulaşmış. Bu dosyada 2005 -06 yılları arasında Slovak devlet adamları ve Penta adlı milyar dolarlık şirket yetkilileri arasında bazı kirli ilişkilerin olduğu tespit edilmiş. Slovak gizli servisinin yürüttüğü bu operasyonun adı Gorilla’ymış.

– Nicholson o dönem Gorilla Dosyası olarak bilinen bu haberi yayınlayacak bir gazete bulamamış, bunun üzerine haberin kitabını yapmaya hazırlanmış ama bu sefer de Slovak mahkemeleri daha kitap yayınlanmadan yasak getirmiş. Ama tam bu sırada Gorilla dosyaları internete düşünce Slovak kamuoyu olan bitenden haberdar olmuş.

– Sonuç Slovak siyasetinde deprem etkisi oluşturmuş. Kamuoyu büyük tepki göstermiş ama adli soruşturma her nedense eksik kalmış!

– Slovak polisinin yarım kalan soruşturmayı tekrar başlatacağı söyleniyor

ANDREJ BAN

Andrej Ban

– Andrej Ban, Slovak foto muhabiri ve gazeteci.

– Çeşitli ulusal ve uluslararası yayınlar için çalışmış. Yakın zamanda da Türkiye’yi ziyaret edip Slovak medyası için fotoğraflar çekmiş.

– Bir kaç kitap çalışması da var.

– http://www.andrejban.com/ adresinde kişisel sayfası var.

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI

– Slovakya yaklaşık 5 milyon nüfuslu bir ülke ama sivil toplum kuruluşu geleneği oldukça yaygın. Ülkedeki STK sayısı 17 bin. Ayrıca 400’den fazla vakıf var. Bu vakıflardan 5’i maddi fon sağlayabilecek güçte. Bunlardan birisi George Soros’a ait Open Society Foundation. Bu gezide ziyaret etme fırsatı bulduğum vakıf hakkında detaylı bilgi için web sitesine bakabilirsiniz: http://www.osf.sk/

– Slovakya’da ayrıca bir BYSTRA adlı bir Türk Kültür Merkezi ve TSAFED adlı TUSKON üyesi Türk Slovak İşadamları Derneği mevcut.

– Ziyaret ettiğim bir diğer STK ise Institute of European Studies and International Relations adlı kuruluştu. Bu kuruluş AB ülkeleri ve adaylar hakkında raporlar hazırlıyor. http://www.fces.uniba.sk adresinden detaylı bilgi alınabilir.

– Slovakya ziyaretimin son gününde ise Open Society’nin Bratislava merkezinde düzenlenen bir konferansta panelist olarak yer aldım. SO CLOSE, SO FAR başlıklı konferansta Slovakya’nın, AB aday ülkelerinden Türkiye ve Bosna Hersek’e bakışı tartışıldı.

– Panelistler şunlardı: Frantisek Sebej (Slovak Milletvekili), Danka Saviç (Gazeteci – Slobodna Bosna), Vladimir Bilcik (Research Center of the Slovak Foreign Policy Association)

– Panelin moderatörlüğünü ise Slovak fotoğrafçı Andrej Ban yaptı

So Close, So Far

– Panelde bana sorulan sorulardan birisi Türkiye’de giderek azalmakta olan AB ilgisinin nedenleriydi. Ben bu soruya bir AB Türkiye uzmanı olarak değil (zaten böyle bir iddiam da yok) bir Türk gazeteci olarak cevap verdim

Bence bu ilginin düşmesinin üç sebebi var:

1. Fransa ve Almanya’nın Türkiye’nin adaylığına karşı olmasının Türkiye tarafında getirdiği yılgınlık.

2. Türkiye ekonomisinin güçlenmesinin ve bölgede artan siyasi etkisinin getirdiği özgüven

3. AB’nin kendi içinde yaşadığı ciddi ekonomik ve siyasi sorunlar

Anlaşılan o ki AB üyeliği için henüz daha alınması gereken yolumuz var ama bakalım 2013 yılı neler getirecek.

FOTOĞRAF GALERİSİ